50 ochotników z Wilkowic – to Oni przynieśli nam Niepodległość w 1918 R.

Lipiec 1914 roku – wybuch I wojna światowa. W tym czasie działa już od końca XIX w szereg polskich organizacji narodowych, w tym Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i Towarzystwo Sportowe „Strzelec” .Założeniem działalności „Sokoła” było podniesienie sprawności fizycznej społeczeństwa,kształcenie dyscypliny oraz rozbudzania godności narodowej i osobistej. Członkowie tej organizacji przyczyniają się między innymi do popularyzacji gimnastyki w społeczeństwie polskim, powstaniu wielu klubów sportowych oraz Związku Harcerstwa Polskiego. Towarzystwo gimnastyczne Sokół było organizatorem obchodów rocznic powstań narodowych , uchwalenia Konstytucji 3 Maja i wieczornic ku pamięci wybitnych Polaków. Opracowanie systemu Stałych Drużyn Sokolich w wielu miejscowościach spowodowało wykształcenie się lokalnych przywódców.^[1]

Równie ważną i znaczącą organizacją było towarzystwo sportowe Strzelec założone w 1910 roku w Krakowie. Zadaniami ruchu strzeleckiego było przede wszystkim przygotowanie kadr dla przyszłej narodowej siły zbrojnej, a także głoszenie haseł ruchu niepodległościowego zgodnie z przygotowaniem do walki zbrojnej.

Narastające w Europie idee narodowe i odrodzenie Polski nie omija i naszych przodków. Działalność Sokoła i Strzelca buduje świadomość narodową młodych pokoleń. Dla Wilkowic położonych na historycznej Żywiecczyźnie a w czasie zaborów w Galicji głównymi ośrodkami działalności narodowej stają się Żywiec i Biała.

Już od 1893 roku istniał żywiecki „Sokół”, działał również skauting. Jednak żywiecki „Strzelec” prędko przyćmił je dynamiką rozwoju. Do organizacji narodowych przystępuje wielu młodych mieszkańców Wilkowic[2]. Jak grzyby po deszczu wyrastały nowe żywieckie oddziały strzeleckie: w Cięcinie, Gilowicach, Jeleśni, Milówce, Moszczanicy, Pietrzykowicach, Przyborowie, Radziechowach, Sopotni Małej, Świnnej, Ujsołach, Wieprzu i Wilkowicach. [3] Zostały one wszystkie podporządkowane pod utworzony obwód żywiecki z Józefem Namysłowskim jako komendantem. Gdy w początkach sierpnia 1914 r. przyszło odpowiedzieć na wezwanie do walki o wolność, to właśnie strzelcy stanęli w gotowości jako pierwsi.

16 sierpnia z rynku żywieckiego, wśród ogólnego entuzjazmu i wzruszenia - odmaszerowała w stronę Zatora tzw. I Kompania Żywiecka, licząca 150 strzelców. Kompania żywieckich strzelców weszła w skład 1 Pułku Piechoty I Brygady Legjonów. Oddział przeszedł szlak bojowy od Bednar, przez Urzędów, aż po Kostiuchnówkę.

fot. Wymarsz ochotników z Żywca

25 sierpnia 1914 wyruszyły z Żywca drużyny sokole w liczbie 291 ludzi, w tym Wilkowianie. Ochotnicy weszli w skład II Kompanii Legionów. Również 26 sierpnia 1914 kompletnie umundurowani i wyekwipowani stanęli wśród innych na placu Wolności w Białej ochotnicy z Wilkowic. Było to tzw. I-sze Powołanie. Oddział ten wraz z sokołami z Wadowic i Żywca utworzył 12 kompanię III batalionu 3 Pułku Piechoty II Brygady.

24 września kolejni Wilkowianie wyruszają z Białej w ramach tzw. II Powołania i zasilają 2 Pułk Piechoty II Brygady Legionów. Wśród ochotników dominowała młodzież w przedziale 17-23 lata, stanowiąc 90% wszystkich ochotników. Dlatego też „Chłopcy z Wilkowic” którzy przynieśli nam Niepodległość wydaje się być trafnym określeniem. Wstąpienie ochotników tych zarówno z towarzystw sportowych jak i innych organizacji do Legionów Polskich było wielkim przedsięwzięciem naszych przodków. Możemy być dumni, że w tak wyjątkowym zrywie i w tak wyjątkowej liczbie „chłopcy z Wilkowic” wywalczyli Nam wszystkim wolność. 

fot. Ochotnicy w Białej

Dla tych „chłopców” niech zabrzmi 11 listopada „Chwała Bohaterom !” w każdym domu Gminy Wilkowice.

• Adamus Michał (ur. 19 kwietnia 1893 r. w Mesznej)
• Białek Bartłomiej (ur. 25 sierpnia 1899 r. w Słotwinie, zamieszkały w Wilkowicach)
• Bieniek Wojciech (ur. w Wilkowicach)
• Bojdys Antoni (ur. 14 kwietnia 1890 r. w Wilkowicach)
• Bojdys Ludwik (ur. 31 lipca 1888 r. w Wilkowicach)  
• Damek Józef (ur. 21 stycznia 1897 r. w Wilkowicach)
• Danek Jan (ur. w 1896 r., przynależny do Wilkowic)
• Dobija Antoni (ur. 16 kwietnia 1894 r. w Wilkowicach)
• Dutka Jan (ur. 9 maja 1897 r. w Wilkowicach)  
• Dutka Józef  (ur. 31 lipca 1895 r. w Wilkowicach)  
• Dutka Michał (ur. 26 czerwca 1895 r. w Wilkowicach)  
• Dutka Walenty (ur. 1894 r. w Wilkowicach)  
• Dutka Władysław (ur. 25 grudnia 1896 r. w Wilkowicach)  
• Feller Tadeusz (ur. 1894 r. w Podwołczyskach, zamieszkały w Wilkowicach)  
• Findelski Leopold (ur. 6 sierpnia 1892 r. w Wilkowicach)  
• Górny Jan (ur. 1894 r. w Wilkowicach)  
• Gruszka Karol (ur. 5 września 1895 r. w Wilkowicach)  
• Hola Stanisław (ur. 1 lipca 1897 r. w Wilkowicach)  
• Jachnicki Antoni (ur. 1897 r. w Wilkowicach)  
• Jachnicki Józef  (ur. 20 kwietnia 1897 r. w Wilkowicach)  
• Jakubiec Józef (ur. 16 stycznia 1897 r. w Wilkowicach)  
• Kaiser Paweł (ur. 25 czerwca 1894 r. w Wilkowicach)  
• Kaiser Walenty (ur. 14 lutego 1892 r. w Wilkowicach)  
• Kajzer Jan (ur. 6 czerwca 1894 r. w Wilkowicach)  
• Kanik Józef (ur. 6 października 1892 r. w Wilkowicach)  
• Klinowski Józef (ur. 19 marca 1895 r. w Wilkowicach)  
• Koczur Piotr (ur. 1896 r. w Wilkowicach)  
• Krysta Jakub (ur. 1 listopada 1899 r. w Wilkowicach)  
• Kubica Antoni (ur. 6 stycznia 1894 r. w Wilkowicach)  
• Kubica Jan (ur. 10 grudnia 1889 r. w Wilkowicach)  
• Kubica Józef (ur. 2 lutego 1890 r. w Wilkowicach)  
• Kwaśny Michał (urodzony w Wilkowicach)  
• Lindert Antoni (ur. w 1897 r., zamieszkały w Wilkowicach)  
• Łukasik Jan (ur. 5 grudnia 1875 r. w Wilkowicach)  
• Nikiel Jan (ur. 24 czerwca 1889 r. w Wilkowicach)  
• Nikiel Józef (ur. 1 grudnia 1895 r. w Wilkowicach)  
• Nikiel Michał (ur. 1894 r. w Wilkowicach)  
• Pachny Józef (ur. 1893 r. w Wilkowicach)  
• Pachny Tomasz (ur. 1896 r. w Wilkowicach)  
• Piprek Tomasz (ur. 13 czerwca 1894 r. w Wilkowicach)  
• Płonka Józef (ur. 19 marca 1897 r. w Wilkowicach)   
• Polak Józef (ur. 19 marca 1897 r. w Wilkowicach)  
• Polak Szymon (ur. 1897 r. w Wilkowicach)  
• Pyrtyk Stanisław (urodzony w Wilkowicach) 
• Sieniawski Józef (ur. 28 października r. w Hucisku)  
• Srumek Jan (urodzony w Wilkowicach)  
• Straub Karol (urodzony w Wilkowicach)  
• Szymanek Walenty (ur. 1893 r. w Wilkowicach)  
• Tarnawa Józef (ur. 14 marca 1892 r. w Mesznej)  
• Trajnacki Jan (ur. 1895 r. w Wilkowicach)  
• Wandzel Jan (urodzony w Wilkowicach)  
• Żur Józef (urodzony w Mesznej)  

O Legionistach z Wilkowic, Bystrej, Mesznej i reszcie Żywiecczyzny można przeczytać w książce „Wiara i wierność – Wkład Żywiecczyzny w Czyn Niepodległościowy 1914-1918”, M.Cisek M.Miodoński W.Motyka, 2018

Andrzej Nycz - Głos Gminy Wilkowice ROK XIV NR 10 (165) PAŹDZIERNIK 2020